Thursday, April 22, 2021

Aimhrialtacht

 

Aimhrialtacht: Sa réalteolaíocht tagraíonn an focal aimhrialtacht dá lán coincheapanna éagsúla, mar atá:


  • Aimhrialtacht an Atlantaigh Theas

  • Aimhrialtacht éalárnach

  • Aimhrialtacht fhíor

  • Aimhrialtacht Pioneer

  • Aimhrialtacht tareitilte

  • Meán-aimhrialtacht


Is éard atá i gceist le haimhrialtacht an Atlantaigh Theas ná an aimhrialtacht a aithnítear ar an gceann inmheánach den dá chrios radaíochta timpeall an Domhain a fuair a n-ainm ón spáseolaí Meiriceánach James Van Allen. De ghnáth, ní shroicheann an crios inmheánach níos ísle síos ná sé chéad ciliméadar, ach is eisceacht (nó aimhrialtacht!) é Deisceart an Atlantaigh, áit nach mbíonn an crios radaíochta sin ach dhá chéad ciliméadar os cionn dhroim ár bpláinéid. Is é is cúis leis an aimhrialtacht seo ná nach bhfuil réimse maighnéadach an Domhain chomh siméadrach le réimse an bharra-mhaighnéid.


Is éard atá i gceist leis an aimhrialtacht éalárnach, an aimhrialtacht fhíor, agus an mheán-aimhrialtacht ná na comhordanáidí a thugas cur síos ar an áit a bhfuil an rinn neimhe ar a fithis, de réir na ndlíthe matamaitice a d’oibrigh Johannes Kepler amach. Uillinneacha iad an aimhrialtacht éalárnach agus an aimhrialtacht fhíor. Ní uillinn í an mheán-aimhrialtacht, cé go dtomhaistear in aonaid stua í, cosúil le huillinn. Tá an mheán-aimhrialtacht ag brath ar an achar a scuab an líne ón réad go dtí an fócas den éilips ón uair dheireanach a chuaigh an réad thart le garphointe na fithise. Is iad íosmhéid agus uasmhéid na meán-aimhrialtachta ná 0 raidian agus 2π raidian. Aonad stua é an raidian. Is ionann an raidian agus timpeall ar 57.295 céim stua, nó an stua a fhreagraíos do gha an chiorcail.


Maidir le haimhrialtacht Pioneer, is éard atá i gceist léi ná an géarú a tháinig ar luas an dá spástaiscéalaí úd Pioneer 10 agus Pioneer 11 nuair a shroich siad fad áirithe ón nGrian (timpeall ar fhiche aonad réalteolaíoch). Ní raibh súil ag na réalteolaithe leis an luasghéarú san am, ná míniú sásúil acu air, agus mar sin bhí sé ina chúis spéise acu ar feadh tamaill. Ba é an brú radaíochta ba chúis leis an aimhrialtacht – bhí na taiscéalaithe ag cailleadh teasa, ach níorbh ionann an cailleadh seo ar gach taobh den ghléas, agus mar sin bhí an brú radaíochta ag cur le luas an ghléis.


Is éard atá i gceist leis an aimhrialtacht tareitilte ná ardú fuinnimh a aithnítear agus spásbhád ag eitilt thart leis an Domhan. Má eitlíonn an spásbhád thart le rinn neimhe sách cóngarach, cuirfidh imtharraingt na rinne neimhe sin cor i mbealach an spásbháid, agus sa teagmháil chéanna géarófar ar a luas. Cuid bheag den luasghéarú sin áfach ní féidir leis na fisiceoirí é a mhíniú i láthair na huaire, agus tugtar aimhrialtacht tareitilte ar an gcuid sin.



No comments:

Post a Comment

Johannes Remy, staraí Fionlannach, ag míniú na lochtanna ar an "alt" a scríobh Putin faoi bhaint stairiúil na hÚcráine leis an Rúis

Na laigí a aithnítear ar an alt a scríobh Vladimir Putin faoin Úcráin agus a stair  Scríobh Vladimir Putin alt faoi stair na hÚcráine agus f...