Aistriú Doppler

 

Aistriú Doppler nó iarmhairt Doppler a thugtar ar athrú na minicíochta ó fhoinse tonnta atá ag gluaiseacht. Léiriú maith é bonnán an otharchairr: nuair atá an carr ag teacht inár dtreo, táimid ag cloisteáil bíoganna an bhonnáin níos tibhe i ndiaidh a chéile (rud a fhágas go bhfuil an mhinicíocht níos airde, agus fuaim an bhonnáin níos géire), agus nuair atá sí ag imeacht uainn, is dóigh linn go bhfuil na bíoganna le cloisteáil níos scaipthe (agus ansin tá an mhinicíocht níos ísle, ionas go bhfuil an fhuaim níos doimhne). De réir an phrionsabail chéanna, nuair atá foinse aon chineál tonnta ag druidim chugainn, is dóigh linn go bhfuil an tonnfhad níos lú agus an mhinicíocht níos airde ná mar a shílfeadh an breathnóir atá ag gluaiseacht in éineacht leis an bhfoinse – agus a mhalairt más ag druidim uainne atá an fhoinse sin.

Ba é an réalteolaí Ostarach Christian Andreas Doppler a mhínigh an iarmhairt seo in alt faoi dhath na ndéréaltaí thiar sa bhliain 1842. D’aithin sé prionsabal uilechuimsitheach a bhfuil baint aige leis na fuaimthonnta, na radathonnta agus na tonnta leictrimhaighnéadacha de gach cineál, an gnáthsholas san áireamh. Tugtar deargaistriú ar an dóigh a dtéann aistriú Doppler i bhfeidhm ar sholas na réaltaí agus na réada réalteolaíocha eile agus iad ag druidim uainn, agus gormaistriú an téarma a thagraíos d’aistriú Doppler ag réaltaí atá ag gluaiseacht chugainn.

Aistiogmatacht

 

Aistiogmatacht atá i gceist nuair nach ionann an fócas (fócas an lionsa nó fócas an chórais optúil) do na línte ceartingearacha agus na línte cothrománacha.

Ais optúil

 

Ais optúil a thugtar ar an ais a ritheas trí chóras optaice agus a bhfuil an córas sin siméidreach ina timpeall. (Rud eile í an ais optach, a bhaineas leis an dóigh a n-athraontar an solas sna criostail.)

Ais neamhaí

 

Ais neamhaí a thugtar ar an ais a bhfuil an sféar neamhaí ag rothlú timpeall uirthi – go bunúsach, is ionann í agus ais rothlaithe an Domhain.

Ais leathmhór

 

Ais leathmhór a thugtar ar an líne arb ionann í agus leath an trastomhais is mó atá ag an éilips, is é sin, ritheann sí ó lárphointe na héilipse go ceann den dá phointe ar an éilips is faide ón lárphointe.

Ais leathbheag

 

Ais leathbheag a thugtar ar an líne a ritheas ó lárphointe na héilipse go dtí ceann den dá phointe ar an éilips is cóngaraí don lárphointe. Is ionann an ais leathbheag agus leath an trastomhais is lú atá ag an éilips.