Na Difríochtaí idir an Rúisis agus an Úcráinis

An bhfuil difríocht mhór idir an Rúisis agus an Úcráinis? Seo m'iarracht an cheist sin a fhreagairt. Is dócha go síleann lucht na Gaeilge gur Gaeilgeoir agus saineolaí Gaeilge atá ionam thar aon rud eile, ach le fírinne ní dhearna mé staidéar foirmeálta ar an nGaeilge riamh, nó is sa léann Gearmánach agus Slavach a bhain mé amach na dintiúirí acadúla atá agam. Bhí Polainnis líofa agam sular chrom mé ar an nGaeilge a fhoghlaim i ndáiríribh, agus chaith mé na blianta fada ag iarraidh an Rúisis a cheansú. Maidir leis an Úcráinis agus an Bhealarúisis, d'fhéach mé an dá cheann acu a fhoghlaim as mo stuaim féin, agus tá mé in ann, abair, ábhar nuachta agus leathanaigh Idirlín a léamh iontu. Dá ndéanfainn mo dhicheall is dócha go n-éireodh liom sult a bhaint as litríocht ealaíonta iontu sa deireadh.

Is léir go bhfuil an Úcráinis gaolmhar go maith leis an Rúisis. Aicmítear an Úcráinis agus an Bhealarúisis i ngrúpa Oirthearach na dteangacha Slavacha chomh maith leis an Rúisis. Scéal eile áfach nár haontaíodh an Úcráin leis an Rúis sular cuireadh an Pholainn, mar stát neamhspleách, faoi chois faoi dheireadh na hochtú haoise i gCríochdheighiltí na Polainne. Dá réir sin, bhí an Úcráinis i ndlúth-theagmháil leis an bPolainnis sular thosaigh an Rúisis ag dul i bhfeidhm uirthi. An duine a bhfuil Polainnis aige - cosúil liom féin - is féidir leis cuid mhaith céille a bhaint as an Úcráinis gan staidéar ceart a dhéanamh uirthi. Tá an Rúisis níos deacra ná sin.

Maidir leis an Rúisis, is é an rud is suntasaí fúithi ná an rian domhain a d'fhág an tSean-Slaivis Eaglasta uirthi. Is í an tSean-Slaivis Eaglasta an chéad teanga liteartha a bhí ag na Slavaigh: go bunúsach is éard a bhí inti ná cineál sean-Bhulgáiris, teanga Shlavach Dheisceartach a bhí ag Constaintín (nó Coireall) agus Meatóidias, "aspail na Slavach", agus iad ag iarraidh lucht labhartha na gcanúintí Slavacha a iompú chun Críostaíochta. Bhí Constaintín agus Meatóidias dátheangach, nó d'fhoghlaim siad leagan éigin den tsean-Bhulgáiris san áit a raibh cónaí orthu i dtuaisceart na Gréige agus iad ag cleachtadh na Gréigise mar theanga chultúrtha san am chéanna. An leagan caighdeánaithe den tSlaivis a d'úsáididís ina gcuid scríbhinní, teanga Shlavach Dheisceartach a bhí ann agus tionchar na Gréigise go láidir air, idir stór focal agus struchtúr focal. Mar shampla, tá an tSlaivis Eaglasta an-saibhir i bhfocail chomhshuite den chineál nach bhfuil nádúrtha i gcaint na ndaoine.

Sheachain an Úcráinis an chuid ba mhó den tionchar Slavach Eaglasta. Bhí leagan di, an Rúitéinis Thiar, á cleachtadh sa Pholainn neamhspleách mar theanga oifigiúil in éineacht leis an bPolainnis, agus chuaigh an Pholainnis go mór mór i bhfeidhm ar an teanga seo - d'fhéadfaimis a rá go raibh an ról céanna aici i bhforbairt na hÚcráinise (agus na Bealarúisise) agus a bhí ag an tSlaivis Eaglasta i bhforbairt na Rúisise. Is furasta tionchar na Polainnise, nó comhthionchar na hÚcráinise agus na Polainnise ar a chéile, a aithint ar stór focal na dteangacha seo.

Samplaí d'fhocail Úcráinise atá níos cosúla leis na focail Pholainnise ná leis na cinn Rúisise iad seo:

Úcráinis: vybukh/вибух, Rúisis: vzryv/взрыв "pléasc", Polainnis wybuch

Úcráinis: vydavnytstvo/видавнитство, Rúisis izdatel'stvo/издательство "teach foilsitheoireachta", Polainnis wydawnictwo

Úcráinis: rik/рік, Rúisis god/год "bliain", Polainnis rok

Úcráinis: hodyna/година, Rúisis chas/час "uair (an chloig)", Polainnis godzina

Úcráinis: chas/час, Rúisis vremya/время "am", Polainnis czas

Tabhair faoi deara an focal rik. Ina lán focal Úcráinise déantar i den o agus den e sna siollaí dúnta: mar sin, is ionann rik agus rok na Polainnise - "bliain", kit agus kot na Polainnise - "cat", agus araile. Is i nua é an guta seo, agus is í an litir a sheasas di ná litir atá cosúil le litir ár n-aibítre féin. Ceann de shaintréithe sain-Úcránacha é an t-i nua seo, ní fheicfeá a leithéid sna teangacha Slavacha eile.

Is fiú cúpla focal a rá i dtaobh na lánfhuaime, nó na "pléafóine". Ceann de thréithre tipiciúla na dteangacha Slavacha Oirthearacha is ea é, agus is é is ciall leis ná guta a thagas idir dhá chonsan i dtús an fhocail, más consan leachtach (L nó R) an dara ceann acu. Féach na samplaí seo:

golova/голова "cloigeann" (gnáth-Rúisis) - glava/глава "ceann stáit; caibidil i leabhar" (iasacht ón tSlaivis Eaglasta)

gorod/город "cathair" (gnáth-Rúisis) - grad/град "cathair" (stíl shollúnta; iasacht ón tSlaivis Eaglasta)

San Úcráinis tá an lánfhuaim i bhfad níos coitianta ná sa Rúisis. A lán focal Slavach Oirthearach a chuaigh as úsáid sa Rùisis faoi bhrú na Slaivise Eaglasta maireann siad san Úcráinis i gcónaí:

plen/плен "braighdeanas, príosúnú" (Rúisis, ón tSean-Slaivis Eaglasta) - polon/полон (Úcráinis). D'fheicfeá an dara foirm sa Rúisis féin i stíleanna áirithe, ach ní thabharfadh gach foclóir Rúisise í. Cosúil leis sin, is é khorobryi/хоробрий an leagan Úcráinise den fhocal a chiallaíos "cróga", ach sa Rúisis is é khrabryi

/храбрый an focal a úsáidtear - an leagan a tháinig as an tSlaivis Eaglasta.

An litir Choireallach Г a fhuaimnítear mar G sa Rúisis, déantar H de i bhfuaimniú na hÚcráinise (agus na gcanúintí i ndeisceart na Rúise, gan aon trácht a dhéanamh ar an mBealarúisis). Mar sin, tugadh litir nua, Ґ, isteach san Úcráinis agus sa Bhealarúisis araon ina bhfuaimnítear G. Focail iasachta iad go bunúsach - ceann a tháinig ón mBéarla, ar ndóigh, chomh maith le hiasachtaí áirithe Polainnise atá réasúnta seanbhunaithe sa teanga.